Fakir kişinin aldığı kurban, satın almasıyla nezir(Adak) sayıldığı gerekçesi ile bir kısım fıkhı meselelerde, zengin kişinin keseceği kurban ile fakirin keseceği kurban arasında ayrı hükümlere yer verildiğini ilmihallerde görüyoruz.
Diyanet vakfı ilmihali 2/8.sayfasında konu ile ilgili açıklamayı aynen alıyoruz:
"Kurban, ancak hali vakti yerinde olup, seran zenginlik ölçüsü olan nisap miktarı fazla bir mala sahip kişiye vaciptir. Bu durumda olmayan kişilere borç olmamakla birlikle şayet keserlerse, nafile olur ve etinden, zenginin kestiği kurbanın et durumu ne ise aynen yararlanabilir. Zira Hanefi mezhebinde fetvaya esas olan ağırlıklı görüş, fakir kişinin kestiği kurbanın, özel olarak onu adamadığı sürece, adak kurbanı hükmünü almayacağı, zengin kimsenin kestiği kurbanla aynı hükme tabi olduğu, hatta kurbanın etini dağıtma hususunun en aza indiği yönündedir."
Kurbanlık niyeti ile alınan hayvan kesilmeden önce ölürse, zengin kimsenin tekrar kurbanlık satın alması gerekir fakir için gerekmez.
Kesimden önce kurbanlık kaybolur, sahibi ikinci defa kurbanlık alır da sonra birinci hayvan bulunursa, zenginde fakirde bunlardan sadece birini, tercihen iyi olanım keser. Fakirin ikisini de kesmesi görüşü, fetvada tercih edilmeyen zayıf bir görüş olup, fakirin kesmesinin adak hükmünü alacağı noktasından hareketle söylenmiştir. (Diyanet İlm.2/8- Cevhere 2/243)
Konuya biraz daha açıklık getirmek gerekirse;
Alınan kurbanlık ölürse zenginin bir daha alması gerekirse de fakire gerekmez deniliyor. Fakirin satın almasıyla adak oluyorsa adaklık hayvan ölünce adak borcu düşer mi?
Fakir kimsenin aldığı kurbanın etinden kendisi de başkaları da yiyebilir hükmü, ilmihallerde yazıyor. Bu adak ise etinden nasıl yiyebiliyor. Şu halde Diyanet İlmihalindeki hükmün daha doğru olduğu anlaşılmaktadır.
Kurbanlık hayvanı aldıktan sonra onu satıp başka bir hayvan alınması Ebu Yusuf’a göre caiz olmaz. Çünkü buna Allah hakkı geçmiştir. Fakat İmam-ı Azam ile imam Muhammed’e göre mekruh olmakla beraber caiz olur. «ö.Nasuhi
Î.İlmihali»
Evinde yetiştirdiği veya satın aldığı hayvanın kurbanlığı belirlenmişse bunun yününden sütünden istifade etmek mekruhtur şayet edilirse fakire tasattuk edilir. Ancak süt veren ineği kurban etmek için satın alan kişi onun sütünden istifade etmesi halinde o hayvana yem vermiyor kırda otlatılıyorsa sütünden istifade etmesi mekruhtur ederse kıymetini fakire tasattuk eder. Eğer bu hayvana yem yediriyorsa gelirini yeme mahsup eder. (M-Serahsi)
