Afyonkarahisar evleri tarihi dokusu içersinde şehrin maziye bakan çehresini günümüze yansıtan renkleridir. O ahşap yapılar, içinde yaşamış toplumun örf, adet, gelenek ve inançlarını anlatan, gelecek kuşaklara ışık tutacak mimari abidelerdir.
Eski evlerin, tarihi konakların dış cephe mimarisi estetik ve nostaljik görünümleri dikkat çeker. Yapı ustaları, dülgerler, marangozlar ve ahşap işlemeciler evin inşaatını çevredeki mimari özelliğe, görünüme, kullanım durumuna göre özenle plan yaparlardı. Bulunduğu cadde ve sokaktaki konumuna, bahçe payına göre arsa üzerine orantılı biçimde yerleştirilir ve sağlam zemin üzerine inşa edilirdi.
Toprak seviyesinden yükselen binanın yörenin mimari özelliği, geleneksel mimari anlayışı ve kültürel yapısı, sanat estetiği görünmeye başlardı. Ön cephesinde kafesli pencereler, cumbalı balkonlar, ahşap lambrili çıkıntılar, işlemeli sundurmalara, saçaklara kadar her taraftan hoş manzara, cazip kıvrımlar, işlemeler, motifler nazara çarpardı. Görünür bir yerde inancımızı simgeleyen: “Mülk Allah’ındır.” Levhası yer alırdı. Daha sonraki zamanda balkonlar ve pencereler üzüm bağları, sarmaşıklar, feslikanlar, çiçekler, kışlık kurutmalıklarla renklenir, süslenir, şekillenirdi.
“İnsanın, hususan Müslüman’ın tahassungâhı (sığındığı, korunduğu)ve bir nevi Cenneti ve küçük bir dünyası aile hayatıdır.” Bediüzzaman aile hayatını tarif etmiş. Aile hayatının ahlak, edep ve imanla huzur ve saadetle yaşandığı mekân, aynı zamanda bir nevi okul evlerdir. Tarihi evlerin iç mekânları mahremiyete, misafir kabule ve aile efradının ihtiyacına cevap verecek odalar, sofalar, solanlar, yüklükler bulunurdu. Aile yapısına ve ikamet edenlerin rahat yaşayabileceği büyüklükte evler inşa edilirken planda misafir kabule ve konaklamasına ayrı bir özen gösterilirdi.
Afyonkarahisar evleri uzun kış gecelerinde “Gezek” tabir edilen sırayla evlerde Kur’an okunan, ilmihal öğretilen, dini sohbetlerin yapıldığı toplantılar olurdu. İnsanların evi, yurdu, yuvası iman nuruyla, İslam şuuruyla, ahlak ve faziletle aydınlanırdı. Dünyalık mekânda ahiret için çalışma anlamında “Dünya mekân, Ahirette iman” Atasözü daima dillere destan olmuş.
Karahisar Kalesi etrafında Selçuklu yapısı Ulu Cami, Fatih döneminde İmaret Cami, Mevlevi Cami, mescitler, medreseler, Hanlar, hamamlar, Bedesten… ve yeni restore edilen tarihi konaklar ve Afyonkarahisar evleriyle şehrin eski mahalleleri yeni, cazip ve renkli çehresiyle dikkatleri üzerine çekiyor. Tarihi doku içersinde ilimde, irfanda, sanatta, edebiyatta, mimaride şanlı ecdadımızın gelecek nesillere armağan ettiği sanat eserleridir, paha biçilmez, korunması gereken en kıymetli değerlerdir.
Şehrin tarihi dokusunda yer alan eskimiş, yıpranmış, hasar görmüş ve tarihi özellikleri tescil edilmiş eski Afyonkarahisar evlerinin ve tarihi konakların Afyonkarahisar Belediyesi ve Kültür Bakanlığı tarafından tamir ve bakımlarının yapılması aslına uygun restore çalışmaları tarihi yapıları gün yüzüne çıkarmış, şehrimizdeki çehresini değiştirmiştir…
